Geschiedenis van de wijn in Europa

De wilde wijnstok genaamd Vitis vinifera is de wingerdsoort (een houtige klimplant uit de wijnstokfamilie) die druiven produceert. Deze wingerd komt oorspronkelijk uit de Kaukasus. In dit gebied komen nog steeds het grootste aantal druivenvarianten voor. De daarmee samenhangende grote genetische variatie is een aanwijzing dat de herkomst van wijn in de Kaukasus gezocht moet worden.

Door deze centrale ligging verspreidde de druif zich snel. In 2017 werd gepubliceerd over 8.000 jaar oude potscherven uit het Kaukasische land Georgië, waarop de resten van wijn, met name wijnsteenzuur, werden aangetroffen. In Mesopotamië (Syrië en Irak) zijn bij archeologische opgravingen kruiken van 7000 jaar oud aangetroffen met sporen van wijn. Lees hier meer: ‘Wijnresten in 8.000 jaar oud vat wijzen op oorsprong van wijn in de Kaukasus’.

Wijn werd daar verbouwd in het vruchtbare Tweestromenland (Mesopotamië) van de Tigris en de Eufraat. Door handel met de Levant (Libanon en Palestina) verspreidde de kennis van de wijnbouw zich. Zodoende kwam deze kennis in het oude Egypte terecht. Al vanaf 3.000 voor Christus zijn er vele afbeeldingen en sporen van wijnbouw in Egypte nagelaten.

Verspreiding van wijn naar Europa

Ongeveer 2.000 jaar voor Christus bereikt de druivenstok Griekenland. Op Kreta zijn amforen (kruik met twee oren)  en een wijnpers gevonden die dateren van 1.500 jaar voor het begin van de christelijke jaartelling. De kunst van het wijn maken heeft zich daarna vanuit Griekenland verder verspreid naar Zuid-Italië, toentertijd ook wel Oenotria (land van de wijn) genoemd. In Midden-Italië vanaf circa 1.000 voor Christus waren de Etrusken actief in het maken van wijn. De Romeinen (Latijnen) namen later de kennis over. Zij ontwikkelden en verspreidden het verder naar de rest van Europa.

De religieuze functie van Wijn

Aan wijn en andere alcoholische dranken werden in de Oudheid veelal bovennatuurlijke krachten toegedicht, die men zich door de dranken te drinken eigen kon maken. De Grieken beschouwden wijn als het bloed van Dionysos en het drinken van wijn was dan ook een sacrament. Wijn kon tevens dienen als vervanging van echt bloed bij het offeren. Boeren in heel Europa besprenkelden voorafgaand aan het zaaien hun akkers met wijn, en na de oogst werd de laatste overgebleven garf eveneens met wijn besprenkeld. Toen het christendom opkwam als nieuwe grote religie, werd ook de religieuze betekenis van wijn overgenomen. Wijn werd nu geacht het surrogaat te zijn van het bloed van Jezus Christus.

Bewaarmethoden

Amforen waren kruiken in aardewerk die gebruikt werden om graan of vloeistoffen in te bewaren. Omdat een amfora te poreus was om wijn in te bewaren, werd er hars aan de wijn toegevoegd. Aangezien hars de houdbaarheid van wijn kennelijk verbeterde, bleven de Griekse wijnbouwers hars aan hun wijnen toevoegen; de retsina was de bekendste Griekse wijn en deze wordt nog altijd gemaakt. Een andere reden voor de toevoeging van hars die genoemd wordt, is dat mensen aan de harssmaak gewend zouden zijn geraakt, en deze anders zouden missen. De oude Grieken dronken hun wijn verdund met water, en gebruikten daarvoor een drinkschaal.

Wijnstreken vanaf de Oudheid in Frankrijk en andere gebieden

De meeste wijngebieden in het huidige Frankrijk (de Elzas uitgezonderd) dateren uit de Romeinse tijd. De wijnbouw kende onder de Romeinen een periode van grote bloei. De Romeinen plantten in alle bezette gebieden wijngaarden aan, om hun legers van wijn te voorzien. De Romeinen beschikten niet over hars en ontwikkelden houten tonnen om de wijn te bewaren. Daarmee was de toevoeging van hars overbodig. In de 5e eeuw stortte het Romeinse Rijk ineen en de meeste wijngaarden werden vernietigd door Germanen en Moren. Nadat de wijncultuur aan het begin van de Middeleeuwen in verval was geraakt, kwam ze dankzij het christendom weer tot bloei: elk klooster had een eigen wijngaard om miswijn te maken. In de streek van Doornik tot Luik werd in de 10e eeuw wijn gemaakt.